Dla ciała i ducha

Hanna Szymanderska nie planowała kariery "piszącej kucharki". Pierwszą książkę napisała w 1974 r. Niewinny tytuł 200 potraw z warzyw nie uśpił czujności cenzury. Książkę dopuszczono do druku dopiero w 1979 r., po licznych przeróbkach i wykreśleniu wszystkich niedostępnych na rynku produktów. To właśnie z tej publikacji usunięto szynkę, a nawet śledzie, zastępując wymienione rarytasy poczciwą mortadelą. Niezbyt przyjemne doświadczenie na długo zniechęciło Hannę Szymanderską do rynku wydawniczego. Powrót do pisania wymusiło życie. W 1982 r. oboje - ona i mąż - stracili pracę. Hanna Szymanderska podjęła współpracę z dziennikarską spółdzielnią Omnipress i zaczęła pisać na zamówienie felietony kulinarne, jak wspomina: 2-3 przepisy na sprawdzone dania, okraszone krótką notką etnograficzną lub historyczną, literacką anegdotą bądź cytatem z wiersza. Tak rozpoczął się nowy etap w życiu Hanny Szymanderskiej - praca na własny rachunek, będąca jednocześnie solidnym treningiem przed napisaniem ponad 30 książek.

Pierwsze dwie powstały na zamówienie wydawnictwa Watra. Były to Polska Wigilia (1988) oraz Polska Wielkanoc (1990), których nakład, tylko w Watrze, przekroczył 600 tys. egzemplarzy. Pod koniec lat 90 oba tytuły zainteresowały wydawnictwo MUZA, które z powodzeniem wznawia je do dziś. Hanna Szymanderska zaś rozwinęła w nich i ostatecznie wypracowała własny sposób opowiadania o jedzeniu. Nie koncentruje się, jak czyni większość autorów książek kucharskich, na przepisach i opisie produktów. Ważnymi elementami jej publikacji kulinarnych są historia, tradycja i kultura jedzenia, anegdoty i ciekawostki etnograficzne oraz mnóstwo informacji ze źródeł często zapomnianych, a nawet mało dostępnych. Napisanie każdej książki poprzedza poszukiwanie wiadomości w pamiętnikach, dokumentach, starych i zagranicznych książkach kulinarnych, a dopiero potem przychodzi moment eksperymentowania i degustacji. Podczas pracy nad Polską Wigilią autorka musiała korzystać ze specjalnego zaświadczenia prezesa ZAIKS-u, wystawionego na męża, gdyż publikacje, z których chciała skorzystać, nie były wówczas udostępniane przez Bibliotekę Narodową zwykłym śmiertelnikom.

Po teoretycznym, następuje etap empiryczny. Szymanderska gotuje, testuje przyszykowane potrawy (w roli królika doświadczalnego występuje zazwyczaj jej mąż), zmienia przepisy tak, by wszystkie niezbędne produkty były dostępne na polskim rynku. Autorka tysięcy przepisów zapewnia, że każdy z nich został przez nią sprawdzony, a potrawa wypróbowana.

Przemiany polskiej rzeczywistości przyniosły zmiany także w życiu Hanny Szymanderskiej. W 1992 r. autorka Smakosza warszawskiego związała się z wydawnictwem Prószyński i S-ka. Nakładem tej oficyny ukazało się do końca 2003 r. 28 książek jej autorstwa, w tym 24 tytuły z serii "Biblioteczka Poradnika Domowego". Łączny nakład wszystkich tytułów przekroczył 3 miliony egzemplarzy! Najchętniej kupowana książka - 100 potraw na różne sposoby - trafiła do ponad 300 tysięcy polskich domów. Na szczególną uwagę zasługują trzy książki kulinarne: Smakosz warszawski. Potrawy dawne i nowe i Sekret kucharski, czyli co jadano w Soplicowie oraz Kuchnia stara jak świat. Pierwsza z nich to wydawnictwo albumowe, zawierające przepisy kulinarne wywodzące się z dawnej tradycji warszawskiej aż po współczesność. Sekret kucharski, publikacja wykwintna pod względem edytorskim (drukowana czcionką według XIX-wiecznego wzoru, opatrzona wdrukowanymi, odręcznie pisanymi przepisami, wzbogacona licznymi fotografiami i wklejonymi, osłoniętymi pergaminem ilustracjami) zawiera receptury z Pana Tadeusza, natomiast Kuchnia stara jak świat to prawdziwy poemat gastronomiczny, w którym obok najdawniejszych przepisów - od Apicjusza poczynając - znajdują się ich współczesne odpowiedniki.

Katarzyna Piela