Reklama

wujekfranek.pl

wujekfranek.pl - OGŁOSZENIA po sąsiedzku

Tychy | Pszczyna | Czechowice | Bielsko | Cieszyn

Wiadomości

  • 28 marca 2021
  • wyświetleń: 7186

Niedziela Palmowa - jak obchodzono ją na czechowickiej ziemi?

Z czego i jak robi się tradycyjną palmę wielkanocną, którą święcimy w Niedzielę Palmową, otwierającą Wielki Tydzień? Dlaczego w rogach pól stawiano krzyżyki z gałązki wyjętej z poświęconej palmy? Tego wszystkiego dowiecie się z fragmentu książki i filmu dokumentalnego o tradycjach związanych z wiosennym cyklem obrzędowym, jakie dawniej były znane wśród mieszkańców gminy Czechowice-Dziedzice.

Reklama



To już druga Wielkanoc, którą spędzimy w domach. Miejski Dom Kultury z okazji zbliżającej się Wielkanocy proponuje mieszkańcom zastępczą formę wspólnego przeżywania czekających nas wydarzeń. Koło Badaczy Kultury działające przy MDK-u przypomina zwyczaje związane z wiosennym cyklem obrzędowym, jakie dawniej były znane wśród mieszkańców naszej gminy. Prezentujemy fragment publikacji oraz filmu dokumentalnego, które przybliżą tradycje Niedzieli Palmowej.

Obie lektury zawierają wyniki etnograficznych badań terenowych w naszej gminie, które w ramach projektu Archiwum Kultury Regionalnej Koło Badaczy Kultury zrealizowało w latach 2007-2019. Efektem działań są łącznie cztery tomy z serii "Świat naszych przodków" i cztery filmy dokumentalne poświęcone świętowaniu w różnych porach roku. O Niedzieli Palmowej pisała w książce "Świat naszych przodków. Tradycje wiosennego cyklu obrzędowego" Weronika Dumin (fragment poniżej), zaś film dokumentalny "Tradycje letniego cyklu obrzędowego na terenie naszej gminy" wyreżyserowała w 2014 roku Dagmara Tomiczek. O tradycjach opowiedzieli w nim: Maria Janusz, Irena Tomica, Barbara Wiśniewska, Irena Zbijowska, Cecylia Soszka, Andrzej Kobiela oraz Józef Soszka.

palmy wielkanocne, Czechowice Dziedzice
Kadr z filmu "Tradycje letniego cyklu obrzędowego na terenie naszej gminy", 2014, reż. Dagmara Tomiczek · fot. MDK Czechowice-Dziedzice


Fragment książki "Świat naszych przodków. Tradycje wiosennego cyklu obrzędowego", Weronika Dumin - Niedziela Palmowa



"W doborze roślin do tradycyjnej palmy wielkanocnej zwracano uwagę na ich dostępność oraz na to, czy odpowiednio wcześnie zakwitają. Najczęściej wybieranymi roślinami do sporządzenia zielonej palmy są: wierzba, z zakwitłymi znanymi wszystkim kotkami - zwanymi kociankami lub baziami (zwykle wierzba iwa - salix caprea), siba, inaczej śliba, dereń, wierzba czerwona (np. dereń biały - cornus alba), jałowiec (jałowiec pospolity - juniperus communis), drzewo oliwne, znane także jako tuja (m.in. żywotnik zachodni - thuja occidentalis, żywotnik zachodni "szmaragd" - thuja occidentalis "smaragd"), bukszpan (bukszpan zwyczajny - buxus sempervirens), jemioła (jemioła pospolita - viscum album), drzewo graniaste (np. trzmielina pospolita - euonymus europaeus, parczelina trójlistkowa - ptelea trifoliata), leszczyna, tak zwana lyska, orzech laskowy (leszczyna pospolita - corylus avellana), forsycja, przez innych nazywana złotym deszczem, złocieniem (forsycja pośrednia - forsythia intermedia), a także trzcina, brzoza, kruszyna, kłokocza, bez, borówka oraz inne niż jałowiec drzewa iglaste, takie jak świerk, cis czy modrzew.

Cześć narratorów pamięta, że dawniej każda roślina wchodząca w skład palmy coś symbolizowała, obecnie jedynie o baziach wspomina się częściej jako o alegorii nowego życia. Jednak jeden z narratorów wskazał symbolikę większości roślin znajdujących się w palmie:

Siba (...) symbolizuje krew Chrystusa (...), bazie symbolizują (...) nowe życie, jałowiec (...) koronę cierniową (...), leszczyna zdrowie (...). Wierzbę (...) się daje [jako - W.D.] symbol życia, drzewo graniaste (...) - symbol cierpienia Chrystusa.

Rośliny układa się w formie bukietu, zwracając uwagę na estetykę. Specjalne zastosowanie w tradycyjnej palmie ma siba. Te czerwone witki są nie tylko częścią wiechcia, ale również rączki. Przecinano je na pół, a następnie wykorzystywano do owinięcia (najczęściej) w kilku miejscach lub (rzadziej) na całej długości końcówek zebranych razem roślin, tworząc tym atrakcyjniejszy dla oka oraz solidniejszy trzon palmy.

[...]

Z uwagi na wskazywane właściwości poświęconej palmy wielkanocnej była ona przedmiotem pożądanym i starannie przechowywanym w wielu domach. Chroniła zdaniem badanych przed burzą, ogniem, pożarami i innymi nieszczęściami oraz zapewniała domownikom szczęście.

[...]

Jednym z najbardziej znanych zastosowań palmy, opisanym szczegółowiej w rozdziale poświęconym Niedzieli Wielkanocnej, było wykonywanie z gałązek tworzących jej trzonek krzyżyków. Końcówkę opalano w poświęconym w Wielką Sobotę ogniu i przygotowywano z niej krzyżyki, które następnie wkładano na rogach pól (zwykle jednym, czasem w czterech), w ogrodzie oraz w domu nad drzwiami czy za świętym obrazem.

Z kolei w czasie pierwszego wypasu bydła część palmy wielkanocnej była używana do okadzania krów, aby zapewnić im zdrowie lub odpędzić chorobę. Ten poświęcony przedmiot można było wykorzystać, jak wspomniano wyżej, do odpędzenia burzy. Należało wtedy gałązkę lub ich kilka wrzucić do ognia. Aby uchronić się od bólu gardła, powinno się połknąć kociankę z palmy wielkanocnej. Poza tym część korony wykorzystywano także jako kropidło w trakcie kolędy. Nieliczni respondenci pamiętają o obchodzeniu z nowo poświęconą palmą domostwa (zwyczaj ten praktykowali ich rodzice), aby ochronić dom od wszelkich niebezpieczeństw."

ar / czecho.pl

źródło: MDK Czechowice-Dziedzice

Jeśli chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach z tematu "MDK" podaj

Reklama

Komentarze

Zgodnie z Rozporządzeniem Ogólnym o Ochronie Danych Osobowych (RODO) na portalu czecho.pl zaktualizowana została Polityka Prywatności. Zachęcamy do zapoznania się z dokumentem.

Historyczne ciekawostki

Odkurzamy stare zdjęcia i niezwykłe historie mieszkańców Czechowic-Dziedzic oraz okolicznych miejscowości sprzed lat. Jeśli chcesz otrzymywać powiadomienia o nowych artykułach z tematu "Historyczne ciekawostki" podaj