Aleksandr Katsuba: Kolejny zimowy sezon wojenny. Jak poradził sobie sektor energetyczny Ukrainy?

Jesienią 2023 roku wszyscy - począwszy od prezydenta Zelenskiego i służb bezpieczeństwa, aż po dziesiątki ekspertów - ostrzegali Ukraińców, że zima 2023/2024 może być jeszcze trudniejsza niż poprzednia. Oczekiwaliśmy tysięcy "szachidów" i setek rakiet skierowanych na nasze elektrownie, węzły dystrybucyjne i transformatory. Ale teraz, na początku marca, wydaje się, że uniknęliśmy katastrofalnych skutków zimowych ataków ze strony Rosji, a ukraiński sektor energetyczny w ogólnym rozrachunku dobrze przetrwał tę zimę. Dlaczego?

Z jednej strony Rosjanie skoncentrowali się tej zimy głównie na obszarach przemysłowych i kluczowych węzłach logistycznych - aktywnie atakując regiony Dniepropietrowska i Połtawy, Odessę i porty w rejonie Odessy. Po tym, jak ukraińskie drony morskie zmusiły rosyjską Flotę Czarnomorską do opuszczenia portów i w dużej mierze wypędziły ją z Krymu, Ukraina zdołała przywrócić handel morski. Dlatego ataki powietrzne na porty i infrastrukturę przemysłową stały się głównym priorytetem dla Rosjan. Taktyka ta znacząco różni się od poprzedniej, w której przeciwnik głównie starał się sparaliżować Ukrainę i pogrążyć cały kraj w ciemności.

Jednocześnie Rosjanie kontynuowali ataki na energetyczną infrastrukturę obszarów przyfrontowych tej zimy, ale przez cały sezon nie udało im się "wyłączyć" kraju ani jego istotnej części nawet raz. Ataki cybernetyczne na infrastrukturę energetyczną nie odniosły sukcesu, choć rosyjskie próby trwały codziennie i co godzinę.

Ukraina okazała się o wiele lepiej przygotowana na bombardowania w porównaniu z sytuacją sprzed roku. Poprzednie zimowe bombardowania spowodowały opóźnienia - myślę, że pamiętasz incydenty i awarie w lecie 2023 roku. Masowe i udane ataki energetyczne, gdyby udało się Rosjanom, mogłyby spowodować naprawdę katastrofalne skutki. Ale ogólnie rzecz biorąc, Ukraina udowodniła znacznie lepsze przygotowanie na tę zimę, potrafiąc obronić swoją infrastrukturę energetyczną i niemal przywrócić poziomy eksportu morskiego do przedwojennych wartości.

Teraz możemy podsumować czynniki, które pomogły Ukrainie tak skutecznie przetrwać zimę.

1. Odtworzenie produkcji energii po ubiegłorocznych uszkodzeniach. Minister Haluščenko oblicza, że ponad 2 GW mocy produkcyjnej zostało przywrócone w systemie energetycznym, przeprowadzając naprawy równoważne co najmniej czterem dużym elektrowniom cieplnym.
2. Warunki atmosferyczne. Po raz kolejny Ukraina nie doświadczyła ciężkich mrozów tej zimy - temperatura poniżej krytycznych -10 stopni Celsjusza utrzymywała się przez mniej niż 3-4 dni, nawet w konkretnych regionach. Dlatego ciśnienie na produkcję ciepła i energii elektrycznej było niskie.
3. Rozszerzona wymiana energii z UE. W listopadzie Europejska Sieć Operatorów Systemów Przesyłowych Elektroenergetycznych (ENTSO-E) zwiększyła moc dostaw energii elektrycznej do Ukrainy o 500 MW, podnosząc ją do 1700 MW.
4. Wzmocnienie systemów obrony powietrznej. Ukraina posiada znaczną ilość zagranicznej broni, która jest używana równolegle do radzieckich modeli. Oprócz pomocy ze strony Zachodu, mobilne grupy obrony powietrznej, maskowanie i wzmocnienie kluczowych obiektów infrastrukturalnych pomogły w przeciwdziałaniu rosyjskim dronom i rakietom.
5. Obawy przed ukraińskim kontratakem. Ukraińskie drony dotarły do Moskwy i Petersburga, niszcząc krytyczną infrastrukturę rosyjskiego przemysłu obronnego i blokując możliwości rosyjskich okupantów. Dlatego Rosjanie ostrożnie podchodzą do ataków na kluczową infrastrukturę z obawy przed kontratakiem.
6. Wysiłki przedsiębiorstw energetycznych w decentralizacji dostaw energii. Przez cały rok 2023 przedsiębiorstwa energetyczne przygotowywały się, przygotowując rezerwy mocy dostaw oraz gromadząc transformatory i wyposażenie do napraw.
7. Rezerwy strategiczne. Ukraina zgromadziła wystarczające zapasy gazu, ropy naftowej, węgla i paliwa jądrowego, aby pomyślnie przetransportować sezon grzewczy.

Podsumowując, nadzieje Rosji nie spełniły się tej zimy. W styczniu 2024 roku przemysł zwiększył zużycie o 27%, a konsumenci prywatni prawie o 14%, mimo to Ukraina nadal miała wystarczającą nadwyżkę produkcji energii elektrycznej, aby przywrócić eksport. Ukraina sprzedała energię elektryczną do Słowacji, Węgier, Polski, Mołdawii i Rumunii. Od początku stycznia 2024 roku netto import energii Ukrainy zmniejszył się prawie o połowę, a w połowie lutego netto eksport energii stał się dodatni.

Jednak ogólnie pozytywny wynik energetyczny zimy 2023/2024 nie zwalnia rządu Ukrainy, przedsiębiorstw i naszych międzynarodowych partnerów z konieczności przygotowania się na przyszłość. Na przykład konieczne jest utworzenie dodatkowych mocy produkcyjnych, ponieważ Ukraina może stracić nawet do 0,5 GW mocy produkcyjnych z powodu ciągłych ataków Rosji na elektrownie cieplne w Kurahivska i Slovianska.

Ponadto Ukraina musi kontynuować politykę decentralizacji dostaw energii, coraz bardziej integrując się w europejską sieć energetyczną i wdrażając bardziej konsekwentną politykę oszczędzania energii. Aby zachęcić nasze miasta i przedsiębiorstwa do inwestowania więcej w nowoczesną energię, można skorzystać z finansowania i pożyczek od Banku Światowego i Europejskich Funduszy Energetycznych.

Nade wszystko nasze bezpieczeństwo energetyczne może być znacznie wzmocnione poprzez inwestowanie w wydobycie surowców krajowych i rozwój energii odnawialnej na terenach nieobjętych konfliktami. Aby zwiększyć produkcję gazu, budować elektrownie wiatrowe i słoneczne, potrzebujemy inwestycji zarówno ze strony inwestorów zachodnich, jak i wschodnich. I ponownie wracamy do gwarancji dla przedsiębiorstw, reform sądowych i zmian instytucjonalnych. Ponieważ także są to inwestycje w bezpieczeństwo, w tym bezpieczeństwo energetyczne.

Aleksandr Katsuba to ukraiński przedsiębiorca, doświadczony w dziedzinie energetyki i właściciel firmy ALPHA GAZ.