Na czym polega ochrona sygnalistów?

Ochrona sygnalistów

O działaniu sygnalistów i ich ochronie mówi Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1837 z dnia 23.10.2019 i Ustawa z dnia 14.06.2024 r. o ochronie sygnalistów.

Z powyższych źródeł można dowiedzieć się, że sygnalista jest chroniony niezależnie od tego, w jakiej formie świadczy pracę lub pełni służbę. Z zakładem może łączyć zatem demaskatora m.in. umowa o pracę, umowa o dzieło, służba wojskowa czy wolontariat.

Mało tego, sygnalistą może zostać osoba jeszcze przed nawiązaniem stosunku pracy, np. na etapie rekrutacji, bądź gdy ten stosunek już ustał.

Kto jest chroniony?

Chronione są nie tylko osoby, które zdecydują się na zgłoszenie naruszeń lub publicznie ujawnią wiedzę o łamaniu prawa Unii Europejskiej w związku z pracą. Ochronie podlegają także osoby powiązane z sygnalistą oraz takie, które pomagają mu dokonać zgłoszenia. Na ochronę mogą liczyć nie tylko osoby fizyczne, ale też podmioty prawne i jednostki organizacyjne, które zatrudniają demaskatora lub stanowią własność i pomagają mu dokonać zgłoszenia.

Ochrona sygnalisty - od kiedy obowiązuje?

Sygnalista może liczyć na ochronę od momentu zasygnalizowania naruszeń, czyli od chwili poinformowania o nieprawidłowościach organów pracodawcy, organów zewnętrznych (np. instytucji, które zajmują się nadzorem nad prawidłowym funkcjonowaniem przedsiębiorstw)) lub opinii publicznej (np. poinformowanie o nieprawidłowościach w mediach).

Warunkiem uzyskania ochrony jest to, że zgłoszenie sygnalisty powinno być oparte o fakty, a nie subiektywną opinię osoby zgłaszającej. Demaskator musi zatem mieć podstawy sądzić, że informacje, które przekazuje właściwym organom, są prawdziwe. i że doszło do naruszenia prawa.

Ujawnienie publiczne a ochrona sygnalistów

Żeby otrzymać ochronę, ujawniając publicznie naruszenia, sygnalista musi najpierw dokonać zgłoszenia wewnętrznego oraz zgłoszenia zewnętrznego. Tylko wówczas, gdy wywiąże się on z tego, ale w określonym terminie nie zostaną podjęte właściwe działania, podlega on ochronie.

Jak wygląda ochrona sygnalistów?

Wobec sygnalistów zakazuje się działań odwetowych, takich jak np. wypowiedzenie umowy, zawieszenie w pełnieniu obowiązków, przeniesienie na inne stanowisko lub w inne miejsce pracy, obniżenie wypłacanego wynagrodzenia.

Dyrektywa zakłada, że szkoda, z jaką zmaga się sygnalista, wynika z takich właśnie działań, jak wymienione wyżej. Sprawia to, iż ciężar udowodnienia, że działania te były właściwe, ciąży na pracodawcy.

Sygnalista, dokonując zgłoszenia, nie musi martwić się też zachowaniem poufności, naruszeniem praw autorskich, zniesławieniem, niedotrzymaniem tajemnicy. Nie dotyczą go w tej sytuacji także przepisy o ochronie danych osobowych ani przepisy dotyczące roszczeń odszkodowawczych, zarówno na podstawie prawa prywatnego, jak i prawa pracy i prawa publicznego - czytamy na sowaip.pl.

Jeśli zgłoszenie jest oparte o stan faktyczny i dotyczy interesu ponadindywidualnego (np. zagrożenie zdrowia, życia, bezpieczeństwa publicznego) to sygnalista ma prawo do ochrony.