[Historyczne ciekawostki] Jak bronowianie zakładali Koło Samopomocy Chłopskiej

Dnia 22 kwietnia 1945 roku, w niedzielę, zapewne po mszy świętej, zeszło się do sali szkoły powszechnej w Bronowie siedemdziesięciu obywateli w celu założenia Gminnego Koła Samopomocy Chłopskiej. Działo się to zaledwie kilkadziesiąt dni po ustaniu działań wojennych w okolicy, ale potrzeba była wielka i nie było na co czekać. Na inspirowane odgórnie i przemyślnie zorganizowane spotkanie przybył również wymieniony tylko z nazwiska obywatel Kopeć - prelegent z Bielska.

Zebranie rozpoczęło się od przemowy miejscowego rolnika Pawła Kopcia, który powitał obywatela prelegenta oraz wszystkich zebranych. Następnie głos zabrał sam prelegent, który jął miejscowym rolnikom zgromadzonym w ciasnej sali szkolnej objaśniać cel spotkania - to jest założenie w gminie Bronów Koła Samopomocy Chłopskiej.

Biorąc pod uwagę okoliczności sprzed kilku miesięcy, a więc niszczycielski pochód Armii Czerwonej, oraz wcześniejszy okres brutalnej okupacji hitlerowskiej, na wykładzie prelegenta z Bielska siedziało siedemdziesięciu miejscowych bankrutów, którzy wyglądali wszelkiej sposobności, aby czy to wspólnie czy też z osobna podnieść się z ruiny i biedy. Rolnicy siedzieli więc w całkowitym milczeniu wsłuchując się z napięciem i uwagą w mocny głos prelegenta Kopcia.

Ten zaś nie szczędząc szczegółów począł wdrażać miejscowych rolników w samą ideę samopomocy, oraz w wynikające z niej wymierne dla wszystkich korzyści. A więc opowiadał o tworzeniu spółdzielni, szkół rolniczych i dokształcających. O zakładaniu kas pożyczkowych w systemie Raiffeisena. O dostępie do taniego kredytu, który umożliwiłby szybszą odbudowę i modernizację sanacyjnego wciąż w swych podstawach, zapóźnionego miejscowego rolnictwa. Wielce obiecująco przedstawiał się ten nowy projekt w ustach obywatela prelegenta, nawet dla tych, którzy mogli taić w sobie negatywne do nowej władzy uczucia.

Następnie prelegent odczytał Statut Koła Samopomocy i po objaśnieniu jego założeń, zaproponował wspólne wzniesienie okrzyku '' Niech żyją!" Na cześć Ojczyzny Polski i Jej Dostojnych Włodarzy. Co rzeczywiście się stało.

Po referacie prelegenta wywiązała się zaraz dyskusja - najpewniej burzliwa - w której zainteresowani zabierali głos wyrażając swoje opinie i obawy, a także, jak to zwykle bywa, zadając kolejne pytania i zgłaszając najróżniejsze propozycje.

Gdy dyskusja ścichła, sporządzono spis członków i wybrano zarząd.

Pierwszym przewodniczącym bronowskiego Koła Samopomocy Chłopskiej został Paweł Kopeć. Sekretarzem Zbijowski Antoni, zaś skarbnikiem Zbijowski Alojzy.

Po omówieniu kilku drobniejszych spraw przewodniczący Koła podziękował prelegentowi za objaśnienia i wskazówki, a obecnym za przybycie. Na czym zebranie zamknięto.

Skąd o tym wszystkim wiemy?

Wiemy o tym, albo raczej możemy się o tym dzisiaj dowiedzieć, ponieważ ze spotkania tego został spisany protokół. Protokół ten to zupełnie niepozorny dwustronnie zapisany arkusz papieru w formacie A4, podpisany przez sekretarza Zbijowskiego Antoniego. W dolnej części dokumentu znajduje się również miejsce na podpis przewodniczącego, z jakiegoś powodu pozostawione puste. Tekst protokołu nie wypełnia w całości obydwu stron, ale w wystarczającym stopniu oddaje istotę wydarzenia. Wobec braku innych źródeł do historii Bronowa, tej najsłabiej przebadanej miejscowości naszej gminy, wydaje się jednak tym cenniejszy.

Protokół ten przeleżał osiemdziesiąt lat pośród innych pamiątek rodzinnych i szczęśliwie ocalał wraz z szeregiem dokumentów bogato ilustrujących życie i pracę Pawła Kopcia, rolnika z bronowskiej rodziny Kopciów. Rodziny, która - co niezwykle cenne - wyraziła wielkie zainteresowanie dla idei pogłębienia wiedzy o historii lokalnej, i udostępniła swoje archiwum.

Z bronowskiej linii tej rodziny, bardzo religijnej i od początku zaangażowanej w życie sołectwa, wywodziło się wielu księży i zakonników, a nawet jeden wójt za czasów monarchii austro-węgierskiej. Pochodził z niej także przedwojenny kierownik miejscowej szkoły. Bardziej współcześnie zaś lokalny przewodniczący Solidarności w latach osiemdziesiątych.

Pierwszy przewodniczący bronowskiego Koła Samopomocy Chłopskiej Paweł Kopeć to również postać zasługująca na uwagę. Syn bogatego siedlaka, wyzuty z ojcowizny, który z sukcesem rozpoczął gospodarowanie od nowa na własną rękę. Więzień obozu, wysiedlony wraz z rodziną w lipcu 1943 roku. Zarządzający po wojnie państwowym majątkiem w Landeku. Nadzorujący pierwsze powojenne zasiewy w Bronowie, Landeku i Iłownicy. Ponadto oddany swojej pracy rolnik, który dał początek i rozmach istniejącemu do dzisiaj imponującemu gospodarstwu. Wreszcie przewodniczący Koła Samopomocy Chłopskiej, i twórca rodzinnego archiwum w którym między innymi przechował się i bezcenny Protokół.

Niewątpliwie mnóstwo podobnych i ciekawych dokumentów wciąż zalega w domach wielu mieszkańców naszych miejscowości. Przy odrobinie dobrej woli można by zrobić z nich użytek publikując je na portalach internetowych czy dzieląc się nimi choćby z Towarzystwem Przyjaciół Czechowic-Dziedzic, gdzie mogłyby zostać przebadane i opracowane, a następnie dla lepszego zrozumienia przeszłości upublicznione czy to w formie artykułów prasowych czy też wydawnictw książkowych.

Chciałbym więc zaapelować do wszystkich zainteresowanych historią lokalną o pomoc w ujawnieniu wszelkich dokumentów zapomnianych, walających się w zakurzonych starych szafach, na strychach, w pudełkach, które mogłyby się przyczynić do rozjaśnienia naszej wciąż nieprzebadanej w pełni - przeszłości lokalnej.

Wraz z Towarzystwem Przyjaciół Czechowic-Dziedzic, kustoszem Izby Regionalnej Jackiem Cwetlerem, przygotowuję serię publikacji dotyczących dawnych zagrodniczych rodów Bronowa oraz XIX i XX-wiecznych warunków życia miejscowej i skądinąd z nami spokrewnionej przecież ludności. Poszukuję również wszelkich informacji o XIX-wiecznych siedlaczych gospodarstwach Kopciów z Dziedzic, Czechowic Górnych, Międzyrzecza, Ligoty, Zabrzega i oczywiście Bronowa w związku z podjętą próbą opracowania kompleksowej monografii Rodu Kopciów.

Bez Państwa pomocy będzie niezwykle trudno osiągnąć zadowalające rezultaty w tym pod wieloma względami fascynującym, ale i trudnym zadaniu opowiedzenia przeszłości naszych wspólnych bliskich - mieszkańców terenów wiejskich naszej gminy.

Zainteresowanych proszę o kontakt:

• iskrzycki.historia@gmail.com (autor),
• jacek.cwetler@gmail.com (kustosz Izby Regionalnej).

Post scriptum: oryginalny Protokół z założenia Koła Samopomocy Chłopskiej w Bronowie obejrzeć będzie można w planowanej Monografii Rodu Kopciów.